Zamek w Dębnie z końca XV wieku to jedyny na terenie Małopolski zachowany zabytek architektury możnowładczej – rezydencjonalnej.
Muzeum Zamek w Dębnie to wielkopańska rezydencja, uchodząca za perłę polskiej architektury z czasów późnego gotyku. Fundatorem był Jakub Dębiński herbu Odrowąż, Kasztelan Krakowski, Kanclerz Wielki Koronny. Jako jedyna zachowana siedziba możnowładcza z roku 1480 zadziwia nowatorstwem na tle ówczesnej nowożytnej architektury świeckiej. Posiada znakomicie zachowane elementy kamieniarskie (portale, obramienia okien, wystrój wykuszy). Kompleks zamkowy składa się 4 budynków z czterospadowymi dachami skupionych wokół dziedzińca.
Komnaty na piętrze, bogato wyposażone, należały do właścicieli, parter zajmowała służba. We wschodniej części widoczne są dwa wykusze z siedziskami, oświetlone oknami z ozdobnymi maswerkami. Wieżyczki znajdujące się w skrzydle zachodnim, chociaż wyglądem przypominają solidne wieże zamkowe, są – z racji swoich niewielkich rozmiarów – bardziej elementem dekoracyjnym niż obronnym. Od wschodniej strony przystawiona była kaplica, którą zburzono w 1777 r.
Niegdyś otoczony fosą, z mostem wiodącym na zamek, ze stawami sąsiadującymi grobla w groblę. Na stawach tu i ówdzie leniwie przepływały łódki a na brzegach wędkarze w ciszy wpatrzeni w spławiki. Na zamku oraz wokół niego toczyło się życie. Niestety, tak było. Obecnie otoczenie zamku to dużo zieleni i cisza, ale już bez stawów czy fosy pełnej ryb, czy łabędzi. Za to w murach zamku kryją się prawdziwe skarby. Wchodząc na dziedziniec, nic jeszcze nie zapowiada tego, co zobaczymy, przechodząc po komnatach na piętrze, salach w przyziemiu czy schodząc do piwnic. Niejedno muzeum może pozazdrościć ilości i wyjątkowości prezentowanych eksponatów. A to wszystko zaledwie 40 minut jazdy samochodem od Krakowa. Tak wiele za tak niewiele…
Historia zamku
Zamek w Dębnie to późnogotycka budowla wzniesiona w latach 1470-1480 przez kanclerza wielkiego koronnego, kasztelana krakowskiego Jakuba z Dębna.
Zanim powstała murowana budowla, w miejscu tym stała drewniano-ziemna warownia, otoczona fosą i wałem ziemnym, prawdopodobnie należąca do komesa Świętosława z rodu Gryfitów, kasztelana wiślickiego, któremu Dębno nadał Bolesław Wstydliwy w 1274 r. Później wsią i warownią władali Pobogowie, natomiast około połowy XIV wieku Dębno przeszło w ręce wpływowego rodu Odrowążów. Jakub z Dębna herbu Odrowąż zainicjował i sfinansował budowę zamku takiego, jaki można oglądać współcześnie.
W 1586 roku zamek przeszedł renowację w stylu renesansowym. Należał wówczas do Węgra Franciszka (Ferenca) Wesseliniego, sekretarza króla Stefana Batorego. Kolejna przebudowa miała miejsce pod koniec XVIII wieku, kiedy właścicielami byli członkowie rodziny Tarłów. Zamek był na przestrzeni wieków kilkakrotnie remontowany przez zmieniających się właścicieli (po Tarłach byli nimi kolejno Lanckorońscy, Rogawscy, Rudniccy, Spławscy i Jastrzębscy), jednak te prace renowacyjne nie zmieniły jego ogólnego wyglądu i pierwotnej charakterystycznej bryły budowli.
W 1945 roku zamek przejęły władze państwowe. W latach 1970-1978 przeszedł gruntowną renowację, a od 1978 roku mieści się w nim
oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Źródło: Wikipedia, Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Więcej: https://podroze.onet.pl/polska/malopolskie/zamek-w-debnie-perla-polskiej-architektury-poznego-gotyku/myk36cy
01.05.2019
RCIT. 421-157/19