Człowiekiem, który zainicjował budowę fabryki chemicznej pod Tarnowem był Ignacy Mościcki, wybudował ją zaś jego zięć Tadeusz Zwisłocki. Po raz pierwszy idea budowy nowej fabryki związków azotowych została wygłoszona przez prof. Mościckiego w dniu 12 września 1922 r. na publicznym odczycie w sali Banku Krajowego we Lwowie.
W dniu 12 marca 1927 r. zapadła ostateczna decyzja na posiedzeniu rządu o budowie fabryki. Profesor I. Mościcki był już wtedy Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Pierwsze prace w terenie, na połach folwarku Świerczków, wykupionego przez państwo od księcia Romana Sanguszki (670 hektarów) za 210 tys. amerykańskich dolarów, rozpoczęły się 5 maja 1927 r.
Najpierw zaczęto budowę dróg dojazdowych, bocznicy kolejowej i osiedla mieszkaniowego. W dniu 30 maja prezydent Mościcki odwiedził Tarnów i teren budowy fabryki. Budowę hal produkcyjnych rozpoczęto 28 lutego 1928 r. 31 marca zaczęto robić wykopy pod kominy elektrowni. Miały to być najwyższe kominy fabryczne w Polsce, jedne z najwyższych w Europie, liczące sobie 114 m wysokości. Montaż maszyn i urządzeń w pomieszczeniach fabrycznych zaczęto w sierpniu 1928 r. Prac tych nie przerwała nawet zima stulecia 1928/29, podczas której w dniu 11 lutego 1929 r. zanotowano jak dotąd najniższą temperaturę -43″C. Padł wtedy absolutny rekord pod tym względem. Podczas tej surowej zimy zmarł budowniczy Zakładów Azotowych dr Tadeusz Zwisłocki w dniu 15 lutego 1929 r. Dyrektorem technicznym fabryki na etapie montażu urządzeń został inż.. Romuald Wowkonowicz, dyrektor gazowni miejskiej w Tarnowie. W dniu 25 czerwca 1929 r. dwie gminy wiejskie Świerczków i Dąbrówka Infułacka otrzymały nazwę Mościce i zostały włączone w obszar miasta Tarnowa. Od 5 października do 20 grudnia 1929 r. uruchomiono wszystkie działy fabryki.
Uroczystego poświęcenia Państwowej Fabryki Związków Azotowych w Mościcach k. Tarnowa dokonał w obecności Prezydenta RP Biskup Ignacego Mościckiego Ordynariusz Diecezji Tarnowskiej dr Leon Wałęga 18 stycznia 1930 r. Fabryka kosztowała około 90 milionów przedwojennych złotych. Dzisiejsze 120- tysięczne miasto Tarnów zawdzięcza swój rozwój właśnie tej inwestycji sprzed 70-ciu laty.
historyk Kazimierz Bańburski – kustosz Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Tarnów 2000 r.
Tekst i zdjęcia ze strony: www.tarnow.pl
Zobacz także: