Osób szukających niepowtarzalnych miejsc, zabytków architektury i miłośników historii zainteresują z pewnością te, które znajdują się w regionie tarnowskim. Można tutaj odnaleźć miejsca tajemnicze, związane z wieloma legendami gdzie do tej pory zdarza się usłyszeć chrzęst zbroi i zobaczyć walczących rycerzy. Zapraszamy do odwiedzania zamków, fortyfikacji oraz ocalałych ruin budowli, świadczących o dawnej potędze zamieszkujących je rodów.
Na powstanie pierwszych zamków w Polsce wpływ miało – kształtowanie się granic państwa polskiego i pojawienie się możnych rodów rycerskich. Ziemie tarnowskie nie były terenami granicznymi, ale przebiegały tędy ważne trakty handlowe wymagające ochrony, a tę zapewniały zbrojne załogi warownych zamków.
Murowane zamki i fortyfikacje zaczęły rozwijać się na tych terenach od XIII w. Ich największy rozwój nastąpił od pierwszej połowy XIV w. gdy możne rody rycerskie wznosiły obronne zamki, a miasta otaczano murami. Jadąc doliną Dunajca, gdzie kiedyś biegł ważny szlak handlowy na Węgry, można ujrzeć nad drzewami pobliskich wzgórz zamek w Wytrzyszczce, ruiny w Czchowie i Melsztynie. Dla pasjonatów zamków niewątpliwym rarytasem okaże się zamek w Dębnie przy trasie Kraków-Tarnów, który przetrwał po dziś dzień bez przekształceń i zniszczeń jako jeden z nielicznych przykładów gotyckiej rezydencji rycerskiej w Polsce. Warto tutaj przyjechać we wrześniu, kiedy to u podnóża zamku spotykają się na turnieju współcześni rycerze podtrzymujący średniowieczne tradycje.
Największą niespodziankę osobom rozmiłowanym w architekturze militarnej zgotuje zamek w Nowym Wiśniczu, jeden z najpiękniejszych w Polsce, a zarazem największa barokowa rezydencja obronna w naszym kraju. Obok zamków i ich ruin zachowały się w tej części kraju renesansowe dwory obronne – unikatowe przykłady połączenia siedzib szlacheckich z funkcjami obronnymi. W Tarnowie i Bieczu można zobaczyć pozostałości po fortyfikacjach, które kiedyś gwarantowały spokój i bezpieczeństwo mieszkańcom tych miast. Zapraszamy Państwa na szlak zamków i fortyfikacji, które jeszcze dziś imponują swoją dawną świetnością.
Nowy Wiśnicz – Największa zachowana obronna rezydencja barokowa w Polsce. Swój właściwy wygląd, zamek otrzymał za panowania Piotra Kmity, który w I poł. XVI w. nadał mu cechy stylu renesansu. Gmach zamku zajmuje centralną część założenia. Składa się z czterech dwupiętrowych skrzydeł zgrupowanych wokół wewnętrznego małego dziedzińca. Charakterystyczny wygląd zamek zawdzięcza czterem narożnym wieżom. Każda z wież jest inna, dzięki czemu zamek z każdej strony wygląda inaczej. Dzisiejszą formę cały zamek uzyskał w latach 1615-1637 za sprawą Stanisława Lubomirskiego (zwycięzcy spod Chocimia). Budynek zamku został wtedy przebudowany i otoczony fortyfikacjami o kamiennej strukturze z budynkiem bramnym, murowanymi bastionami i kurtynami.
Warto wejść do środka zamku – na pewno nie zapomnimy jednej z największych zamkowych sal balowych /tak dużej nie ma nawet zamek królewski na Wawelu/, kaplicy zamkowej nakrytej kopułą z latarnią, bogatej dekoracji stiukowej i malarskiej.
Legenda głosi, że Stanisław Lubomirski po wygranej bitwie pod Chocimiem, przywiódł na zamek wiśnicki wielu jeńców tureckich, którzy wznosili fortyfikacje zamkowe. Kilku z tureckich jeńców więzionych na jednej z wież przez parę lat konstruowało skrzydła z piór gnieżdżących się na wieży gołębi. Gdy były gotowe, czterech z nich zdecydowało się na lot mający dać im wolność, lecz śmiałkowie daleko nie zalecieli. Pierwszy rozbił się w miasteczku nieopodal zamku, drugi i trzeci parę kilometrów dalej, czwarty, lecący najdłużej, pod Bochnią. W każdym z miejsc tragicznej śmierci więźniów umieszczono kamienne obeliski.
Oficjalna strona Zamku w Wiśniczu: www.zamekwisnicz.pl
Zamek w Dębnie – Jedyna tak dobrze zachowana rycerska rezydencja późnego gotyku w Polsce z lat 1470-80. Zamku w Dębnie nie otaczają wysokie mury, gdyż został on wniesiony w końcu gotyku, kiedy już nie kładziono nacisku na wysokie mury, ale na dekoracyjność elewacji oraz wygodę mieszkańców. Jednak na makiecie zamku przedstawiającego jego wygląd w XV w. można zobaczyć, że dla bezpieczeństwa był otoczony głęboką fosą oraz wałem ziemnym z palisadą. Zamek składa się z czterech piętrowych budynków, które otaczają wyłożony kamiennym brukiem dziedziniec ze studnią. Sylwetkę zamku wniesionego z cegły i kamienia urozmaicają baszty i nadwieszone wykusze. Portale drzwi i okien oraz wykusze są pięknie ozdobione kamienną dekoracją – płaskorzeźbami o motywach roślinnych, geometrycznych i godłami herbowymi. Ekspozycja wewnątrz pomieszczeń zamkowych pozwoli nam poznać dzieje zamku, zobaczymy jak wyglądała kiedyś Sala Rycerska, kaplica zamkowa, skarbiec czy starodawna kuchnia. Zamek w Dębnie, także ma swoją legendę, związaną z nieszczęśliwą miłością Tarłówny, córki pana zamku, która zakochała się w pokojowcu ojca. Za zhańbienie rodu i przeciwstawianie się woli rodzica została zamurowana żywcem w baszcie zamku. Ponoć jej duch – „Biała Dama” nawiedza komnaty zamku do tej pory.
Oficjalna strona Muzeum Okręgowego w Tarnowie – Filia Dębno: Zamek Dębno
Tarnów – ruiny zamku na Górze Św. Marcina . Zamek wzniósł w latach 1329-31 Spycimir Leliwita. Pierwotnie była to kamienno-ceglana budowla z potężną wieżą i niewielką częścią mieszkalną, murem obwodowym i bramą. W pierwszej połowie XVI w. zamek , stając się rezydencją rodu Tarnowskich, zostaje rozbudowany i składa się z zamku wysokiego i niskiego. Wówczas to, zostaje także otoczony fortyfikacjami bastionowymi. Z potężnego niegdyś gniazda rodowego Tarnowskich pozostało dziś niewiele: kamienne zarysy zamku wysokiego oraz ceglana budowla obronna zwana arsenałem. Prace architektoniczne na Górze Św. Marcina przyniosły wiele znalezisk. Najbardziej interesująca okazała się skrytka w jednej ze ścian. Znajdowało się tam tysiąc miedzianych i srebrnych monet polskich, litewskich, szwedzkich, szkockich i innych z czasów od XV do XVII wieku. Także i ten zamek ma swoją legendę, która głosi, jakoby zamek miał być połączony podziemnym tunelem z Kościołem oo. Bernardynów.
Zamki Doliny Dunajca
Doliną Dunajca biegł kiedyś ważny szlak łączący Polskę z Węgrami i krajami bałkańskimi. W XIII i XIV w. w dolinie Dunajca powstało kilka zamków.
Tropsztyn – zamek w miejscowości Wytrzyszczka; został wzniesiony na skalistym wzgórzu w I poł. XIV w. Obecnie zamek jest w pełni zrekonstruowany, prezentując chyba najpiękniejszy w Polsce przykład zamku rycerskiego wzniesionego z kamienia. Zwiedzając go, można obejrzeć trasę podziemną wiodącą przez lochy zamkowe, ekspozycję poświęconą kulturze Inków (z zamkiem związana jest legenda, iż tutaj został ukryty przez potomków króla Inków skarb przeznaczony na odbudowę państwa inkaskiego).
Więcej o zamku na stronie inwestora, sponsora odbudowy zamku: http://polinar.pl/tropsztyn/zamek_tropsztyn.html
Melsztyn – ruiny zamku Leliwitów Melsztyńskich z ok. 1340 r. Zamek rozbudowany jako rezydencja magnacka w stylu renesansowym w 2 poł. XVI w. Został zniszczony w 1771 r. przez wojska rosyjskie. Z pierwotnego zamku zachowała się częściowo kwadratowa wieża mieszkalna z XV w., północna ściana pałacu z XVI w. oraz piwnica (cysterna na wodę).
Czchów – ruiny zamku w Czchowie, który został wybudowany na przełomie XIII i XIV w. Do dzisiejszych czasów zachowała się wieża (20m) – udostępniona dla turystów, zarys murów i budynków mieszkalnych.
Rożnów – niedokończona nigdy forteca z połowy XVI w., której budowę rozpoczął hetman Jan Tarnowski. Składa się z trzech powiązanych ze sobą elementów: pięciobocznego, wymurowanego z kamienia, narożnego bastionu, budynku bramnego i łączącej oba obiekty kurtyny.
fot.: Krzysztof Gzyl
Melsztyn – fot.: Marcin Pałach