1. Tarnów, I LO, ul. Piłsudskiego, mozaika „Sport” na antresoli sali gimnastycznej, Joanna Srebro-Drobiecka, Bogdana Ligęza-Drwal, 1973
Z początkiem 1973 roku najstarsze tarnowskie liceum otrzymało salę gimnastyczną, która miała służyć także młodzieży innych szkół. Sala wzniesiona została według projektu cenionego architekta, Otto Schiera, a wzdłuż jednego z jej krótszych boków umieszczono szeroką antresolę. To jej ścianę pokryła długa, pełna dynamiki mozaika o mocnej, żywej kolorystyce zaprojektowana przez Joannę Srebro-Drobiecką i wykonana we współpracy z Bogdaną Ligęzą-Drwal. Ta duża kompozycja (ma ponad 60 m²) utworzona jest z płytek ceramicznych o różnych kształtach i rozmiarach, w kilku odcieniach zielonego, niebieskiego, białego, szarego i żółtego, z ciemniejszymi akcentami. Przedstawia mocno przestylizowane i uproszczone postacie sportowców w pozach charakterystycznych dla uprawianych dyscyplin. Dostrzeżemy wśród nich biegaczy, gimnastyków, piłkarzy, pływaków… Niestety obecnie trudno jest zobaczyć całą mozaikę, gdyż antresola pełni funkcję szatni.
2. Tarnów, Klub „Zachęta” (obecnie liceum i gimnazjum im. Tischnera), pl. Rybny, mozaiki na klatce schodowej, B. i A. Drwalowie, 1965
W minionych latach w kamienicy nr 2 przy jednym z najbardziej niezwykłych tarnowskich placów mieścił się Klub Techniki i Kultury „Zachęta”. Znajdowały się w nim pomieszczenia służące celom kulturalnym oraz gabinety lekarskie, a w podziemiach działała kawiarnia. Otwarty w 1965 roku Klub otrzymał stylowe wnętrza, które ozdobiły rzeźby i mozaiki autorstwa znanego małżeństwa tarnowskich plastyków, Bogdany i Anatola Drwalów. Wysokie ściany klatki schodowej artyści pokryli dwoma mozaikami w dosyć ciemnej gamie barw. Dolna przedstawia rozległą panoramę Tarnowa, z herbem miasta i napisem na banderoli, na górnej widnieją czytające postacie w stylizowanych strojach oraz motywy geometryczne i architektoniczne. Najmniejsza, ale i najbardziej ozdobna mozaika, przedstawia trzy baletnice w tanecznych pozach i barwnych sukienkach, na czerwonym tle ujętym dekoracyjną, złotą ramką. Ten niewielki obraz umieszczono na ściance nad zejściem do podziemi.
3. Tarnów, Basen Zakładów Azotowych, Bogumił Zagajewski i Jerzy Sacha, 1969
2 czerwca 2015 roku, basen w Mościcach został ponownie otwarty po gruntowanej przebudowie i modernizacji. Autorami pierwotnego projektu z lat 1965-1967 są: Bogumił Zaufal, Stanisław Karpiel, Władysław Cukier, Zbigniew S. Bielak. Wnętrze opracowała Pracownia Sztuk Plastycznych w Krakowie. Autorami abstrakcyjnych mozaik ceramicznych, w pływali i w holu, byli Bogumił Zagajewski i Jerzy Sacha. Płyty wykonane zostały w Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze w 1965 roku i na miejscu złożone we właściwe kompozycje. Pierwsza mozaika, zajmująca całą szerokość ściany pływalni, została zbita w trakcie prac budowlanych. Turkusowo-morskie szkliwa, z kremowymi i złocistymi akcentami, komponowały się znakomicie z lustrem wody. Druga – opracowana malarsko i plastycznie ściana, pokryta została reliefem, rytem i groszkowaniem. Kolorem dominującym są tu brązy i ugry z dodatkiem żółci i kremu. Modernizacja budynku, poprzez podniesienie posadzki i obniżenie sufitu, nieznacznie zmieniła wymiary ściany, co jednak nie miało zasadniczego wypływu na wygląd kompozycji. Autorem współczesnych uzupełnień jest Krzysztof, syn Jerzego Sachy.
4. Tarnów, Budynek Fabryki Tamel, ul. Elektryczna, mozaika na elewacji, Bogdana i Anatol Drwalowie, 1975
Przejeżdżając ulicą Elektryczną warto zwrócić uwagę na dużą kompozycję ozdabiającą jedną ze ścian budynku należącego do firmy ATB Tamel S. A. To kolejna praca autorstwa małżeństwa Bogdany i Anatola Drwalów. Przy ładnej pogodzie lśni w słońcu przyciągając wzrok ku prostej bryle biurowca. Wykonana w 1975 roku mozaika ma powierzchnię liczącą aż 132 m² i utworzona została z materiału szklanego. Utrzymana w jasnej gamie barw kompozycja złożona jest z płytek o różnych kształtach i rozmiarach. Ułożone zostały one koncentrycznie, biegnąc ku umieszczonemu pośrodku skrótowi „FSE” (czyli Fabryka Silników Elektrycznych) ujętemu kołem z promieniami. Mozaika przedstawia przekrój silnika elektrycznego. Warto dodać, że Drwalowie wykonali w tym czasie dla Tamelu także dużą rzeźbę z cementu przedstawiającą dziewczynę z gołębiami, a oba dzieła utworzyły – jak pisano w prasie – „ciekawą kompozycję przestrzenną, która bardzo korzystnie zmieniła wygląd budynku”.
5. Tarnów, Hotel „Tarnovia”, ul. Kościuszki, Kazimierz Gąsiorowski, 1975
Wzniesiony w połowie lat 70. XX wieku hotel „Tarnovia” ozdabia jedna z najbardziej niezwykłych mozaik w naszym regionie. Monumentalna kompozycja pokrywa dziewięć uskokowo ustawionych ścian sali pełniącej obecnie funkcje bankietowo-konferencyjne, znajdującej się po południowej stronie hotelu. To w dużej mierze abstrakcyjna, pełna dynamiki wizja bitwy pod Aleppo, w jej centrum można dostrzec ciemną postać generała Bema na koniu. Mozaikę zaprojektował Kazimierz Gąsiorowski, warszawski artysta plastyk, który swoje realizacje wykonywał często z nietypowych materiałów. Nie inaczej było w przypadku tarnowskiej mozaiki, utworzona bowiem została z odpadów pochodzących z Zakładów Radiowych Kasprzaka. Większość z nich przetopiono w plastyczną masę, z której skomponowano poszczególne fragmenty mozaiki, ale niektóre pozostawiono w oryginalnej formie. Ten niecodzienny materiał uzupełniają kamienie i bryłki szkła.
6. Tarnów, Zespół Szkół Gastronomiczno-Ekonomicznych, ul. Bema, kompozycja na klatce schodowej, około 1978
Dekoracje zdobiące ściany niewielkiego holu łączącego klatkę schodową z korytarzem I piętra to jedna z tych realizacji, o których właściwie nic nie wiemy. Na jednej ze ścian umieszczono smukły prostokąt; druga, dwuczęściowa kompozycja ceramiczna pokrywa całą szerokość holu. Dekoracje mają ciepłą, ceglastą barwę, utworzone zostały z prostokątnych ceramicznych płyt, z których niektóre są gładkie, a inne, płaskorzeźbione, po złożeniu tworzą owale, koła i półkola. Niestety o dekoracji nie wspominają szkolne dokumenty, choć według pedagogów mogła zostać ona wykonana około 1977-1978 roku, a więc wkrótce po połączeniu Zespołu Szkół Gastronomiczno-Technicznych z Zespołem Szkół Ekonomicznych. Warto dodać, że budynek, w którym mieści się Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych pełnił funkcje edukacyjne już przed wojną, gdyż działało w nim liceum Sióstr Urszulanek.
7. Tarnów, Kościół Matki Bożej Fatimskiej i św. Józefa, Helena i Roman Hussarscy, Pieta nad bocznym wejściem (piropiktura), 1960
Wzniesiony w latach 1957-1960 wg projektu: Jerzego Kozłowskiego, Krystiana Seiberta i Zbigniewa Wolaka, nowoczesny kościół z wieżą, stał się architektonicznym symbolem Tarnowa. Jego nietuzinkowa forma była wielokrotnie powielana w innych kościołach w Polsce. Na zewnątrz, nad wejściem zachodnim, w 1960 roku umieszczono kompozycję (7 x 3 m) przedstawiającą Pietę. Monochromatyczna, utrzymana w szarościach mozaika z elementami czerwieni, w prawym dolnym rogu została sygnowana inicjałami artystów. Krakowscy ceramicy – Helena i Roman Husarscy, wykonali ją swoją oryginalną, autorska metodą – w technice „piropiktury” – zwanej „malarstwem ogniowym”. Od strony zakrystii kościoła, usytuowano Kaplicę Martyrologii Polskiej – zwaną Oświęcimską. 14 czerwca 1940 roku wyruszył z Tarnowa pierwszy transport do obozu KL Auschwitz. Całą południową ścianę kaplicy zajmuje ekspresyjna płaskorzeźba, przedstawiająca pochód więźniów, wykonana przez warszawską artystkę Marię Hiszpańską-Neumann. Przedstawienie marszu, prawdopodobnie jest wyrazem jej osobistych, obozowych przeżyć. Szare, matowe postacie stanowią kontrast z nieregularnym, odbijającym światło, szklanym podłożem i ceglaną ścianą tła.
8. Tarnów, kościół Misjonarzy, ceramika nad wejściem, Anatol i Bogdana Drwalowie, Bolesław Książek
W centrum miasta, przy jego najważniejszej arterii komunikacyjnej – prowadzącej z Krakowa w kierunku Lwowa, na początku XX wieku – wybudowano kościół oo. Misjonarzy. Architekt Jan Sas-Zubrzycki zaprojektował ceglany, monumentalny kościół z okazałą dwuwieżową fasadą. W latach 60. XX wieku, w dwudrzwiowym portalu głównego wejścia do świątyni, umieszczono niewielką, wielobarwną płytę ceramiczną. Jej kształt dostosowano do pola tympanonu. Zgodnie z wezwaniem parafii kompozycja przedstawia Świętą Rodzinę adorowaną przez skrzydlatych Aniołów. Oś przedstawienia wyznacza centralna postać Jezusa z rozpostartymi rękami, w towarzystwie symetrycznie umieszczonych postaci Maryi i Józefa oraz dwóch Aniołów po bokach. Gładkie niebieskie tło, zostało zestawione z plastycznymi, modelowanymi w glinie, sylwetkami postaci ludzi i aniołów. Z bliska widać ich pełne wyrazu twarze i detale stroju. Stonowana kolorystyka podkreśla walory artystyczne tego ceramicznego obrazu. Autorami kompozycji są Bogdana i Anatol Drwalowie. Stronę techniczną, wypalanie i glazurowanie, powierzono znakomitemu artyście i ceramikowi – Bolesławowi Książkowi, związanemu z warsztatami ceramicznymi w Łysej Górze.
9. Tarnów, kościół Filipinów, wystrój wnętrza, Anatol i Bogdana Drwalowie
Przy ulicy Piłsudskiego, od 1878 roku mieści się zgromadzenie oo. Filipinów. W latach 60. XX wieku neoromański kościół został gruntownie przebudowany, przez architekta Krzysztofa Domagalskiego. W 1966 roku na ścianie za ołtarzem głównym, na tle szklanej mozaiki, umieszczono scenę Ukrzyżowania. Rzeźba Chrystusa wykonana została z cementu zmieszanego z opiłkami żelaza. Po jej bokach znajdują się postacie narysowane ciemnym konturem. W tle ołtarzy bocznych i stacji Drogi Krzyżowej w nawie głównej, zastosowano elementy ceramiczne i wielobarwne szkło z Jasła i Krosna. W ostatnich latach, powierzchnie teł w tych ołtarzach zastąpiono mozaikami z marmuru. Wystrój wnętrza dopełniają mozaikowe przedstawienia: gołębicy – symbolu Ducha św. na łuku tęczowym oraz dwie kompozycje ścienne w nawach bocznych. Pierwsza związana ze świętym Filipem Neri – patronem Zgromadzenia a w nawie południowej – z rzeźbą „tańczącej Madonny” w chwili po Zwiastowaniu. Zarówno elementy rzeźbiarskie: Chrystus, Madonna, płaskorzeźby w ołtarzach bocznych oraz Droga Krzyżowa, jak i wszystkie mozaiki, wykonane zostały przez Bogdanę i Anatola Drwalów. Pomimo zmian, utrzymano jednorodny stylistycznie wystrój wnętrza.
10. Tarnów, Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A., ul. Szujskiego 66
Województwo tarnowskie, z siedzibą w Tarnowie – jako jednostka podziału administracyjnego – funkcjonowało w latach 1975-1998. Powstające w tym czasie urzędy i instytucje potrzebowały sprawnie funkcjonującego, nowoczesnego obiektu biurowego, który wzniesiono w tym celu u zbiegu ulic Szujskiego i Mościckiego. Obecnie, po licznych zmianach i modernizacjach, w Sali konferencyjnej na parterze, udało się zachować kompozycję ceramiczną autorstwa Jerzego Sachy. Jej forma została dostosowana do wymiarów ściany o długości dochodzącej do 10 i szerokości 4 metrów. Abstrakcyjne przedstawienie zostało zwieńczone centralną, kulistą formą i dwoma sterczynami po bokach. Płaskorzeźba utrzymana została w tonacji ugrów, brązów i zieleni, z odcieniami szarości z akcentami barwnymi. Nierówna, chropowata, fakturalna powierzchnia, miejscami zestawiona została z gładkimi, płaskimi elementami ceramicznymi. Mozaika, poprzez bogactwo zastosowanych form, kształtów, powierzchni i glazur, stanowi swoisty rodzaj prezentacji umiejętności autora i możliwości technologicznych łysogórskich warsztatów.
11. Tarnów, dom prywatny, ul. Wojtarowicza 16
Idąc ulicą Słowackiego – w stronę Parku Strzeleckiego, mijamy ulicę Wojtarowicza. Obecnie wchłonięta w obręb miasta, utraciła swój dawny, willowy charakter wolnostojących domów wśród zieleni, na obrzeżach miasta. Charakteryzuje ją zwarta, zróżnicowana zabudowa, powstająca sukcesywnie od końca XIX wieku. „Dom z Pawiami” został zaprojektowany, w pierzei ulicy, przez architekta Otto Schiera. Posiada typową, zwartą, modernistyczną bryłę z balkonami, z głównym wejściem od frontu. Jego wizualnym wyróżnikiem jest okazała, prostokątna kompozycja ceramiczna, umieszczona na fasadzie – na poziomie wysokiego parteru. Wykonana została przez Bolesława Książka w Łysej Górze. Ustawione na wprost siebie, stylizowane ptaki, złączone są ze sobą korpusami i nogami. Wokół nich wiją się rośliny, z których pawie wyjadają owoce. Gładka powierzchnia tła zestawiona została z liniami falistymi i kulistymi. Czerwono-brązowo-żółta, wręcz monochromatyczna powierzchnia, dobrze koresponduje z boazerią i ciepłym piaskowcem na elewacji domu. Eleganckie, dostojne pawie, od lat cieszą oczy przechodniów.
12. Tarnów, dom prywatny, ul. Czerwona 13
Ulica Czerwona łączy się bezpośrednio z główną arterią miasta – ulicą Krakowską i dalej, na północ, prowadzi w kierunku Mościc. Historia tej ulicy rozpoczęła się w dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy to w 1927 roku stała się jedną z głównych dróg dojazdowych, łączącą Tarnów z Zakładami Azotowymi w Mościcach. Zgodnie z tradycją, jej nazwa pochodzi od czerwonawej barwy podłoża, w przeciwieństwie do nawierzchni pobliskiej Czarnej Drogi. Początkowo, zlokalizowane wzdłuż niej drewniane domy, zostały zamienione na murowane, często z zabudowaniami gospodarczymi w podwórzach. Dom z dwoma mozaikami ceramicznymi zbudowany został bezpośrednio w linii ulicy. Jerzy Sachy zaprojektował i wykonał te mozaiki w latach 70. XX wieku. Pierwsza kompozycja – utrzymana w tonacji zielono brązowej – zdobi ścianę obok głównego wejścia do domu. Przedstawia 5 kontynentów. Druga, większa – na elewacji bocznej, widoczna jest od strony skrzyżowania z ulicą Krakowską. Mozaika składa się z trzech części: górnej – koncentrycznej i dolnej – fakturalnej, o ostrych krawędziach. W lewym górnym rogu znajduje się zegar. Ceramika ta jest jedną z kilku, zlokalizowanych w dalszej części ulicy.
13. Tarnów, dom prywatny, ul. H. Sienkiewicza 3
Poruszając się w kierunku Mościc, z lewej strony – w rozwidleniu ulicy Czerwonej i Sienkiewicza – na obszernej, trójkątnej parceli, wybudowany został dom z warsztatem samochodowym. Ten kubiczny obiekt stanowi połączenie funkcji mieszkalnej i usługowej. Inwestor postawił przed artystą, Jerzym Sachą z Łysej Góry, zadanie ozdobienia domu. Stąd duży motyw ceramiczny, widoczny na elewacji od strony ulicy Czerwonej. Zajmuje on dwie trzecie powierzchni gładkiej ściany i sąsiaduje z rzędem poziomych okien. Stylizowana forma – strzała, z trójkątnym grotem skierowanym ku dołowi – zrównoważona została, w górnej partii, większymi i mniejszymi ceramicznymi kulami. Uwagę zwraca kolorystyka ceramiki. Żółcie, brązy i zielenie kontrastują z kolorem niebieskim i żywą czerwienią. Motyw ostrych form z kulami pojawia się także w pasie betonowej balustrady tarasu ze schodami. Rzeźbiarsko-ceramiczny detal, nałożony na tynk, pojawia się w podobnych kompozycjach z lat 70. XX wieku realizowanych przez warsztaty w Łysej Górze. Ceramika ta jako pierwsza pojawiła się na tej ulicy.
14. Tarnów, dom prywatny, ul. St. Moniuszki 5
Osiedle domów jednorodzinnych przy ul. Reymonta i ul. Moniuszki, stanowią domy wzniesione w latach 70. i 80. XX wieku. Zbudowane zostały bardzo blisko siebie, na stosunkowo niewielkich działkach. Niemalże wszystkie posiadają wysokie, użytkowe przyziemia i obowiązkowo kilka kondygnacji mieszkalnych – najczęściej przeznaczonych dla wielopokoleniowych rodzin. Wyróżnikiem kubicznych, typowych domów z płaskimi dachami i balkonami, stały się elementy zdobnicze, często odzwierciedlające upodobania właściciela. Tak też było i w tym przypadku. Na wejściu do dawnego garażu, od strony ulicy, powstała kompozycja ceramiczna, zajmująca całą powierzchnię przeznaczoną na drzwi. Jeźdźcy ukazani zostali na koniach, w pełnym galopie. Sześć postaci zróżnicowanych zostało ubiorem i maścią dosiadanych koni. Postacie wychodzą poza płaską powierzchnię obrazu ceramicznego. Przeważają brązy i ugry, z domieszką zieleni w partii bieżni. Dynamiczna scena oddaje ruch i pęd towarzyszący wyścigom. Jerzy Sacha, realizując przedstawienie „z Dżokejami”, nawiązał w nim do innej kompozycji – wykonanej w łysogórskiej pracowni, przeznaczonej dla Hali Sportowej w Tarnobrzegu.
15. Tarnów, dom prywatny, ul. Moniuszki 9A
Kolejnym obiektem na szlaku, w sąsiedztwie mozaiki z „dżokejami”, jest dom prywatny z wielobarwną kompozycją ceramiczną, zaprojektowaną i wykonaną w 1986 roku przez Bolesława Książka. Z jednej strony jest typowym dla tego okresu domem, bo wzniesionym na niewielkiej, dostosowanej do obrysu działki powierzchni, z drugiej – oryginalnym, ze względu na dekorację wykonaną na jego elewacji. Duża kubatura domu, rozbudowanego i zróżnicowanego wizualnie, została wzbogacona o liczne balkony i tarasy prowadzące do wielu pomieszczeń. Dom jest dosłownie wciśnięty w pomiędzy inne budynki. Kwadratowa płyta ceramiczna umieszczona została na elewacji, na parterze, w sąsiedztwie drzwi do ogrodu. Widoczna jest wyłącznie z pobliskiego parkingu przy sklepie, od strony ulicy Kochanowskiego. Ta wielobarwna, abstrakcyjna kompozycja, złożona została z mniejszych elementów, zróżnicowanych kolorystycznie i fakturalnie. Całość jest utrzymana w żywych barwach, z dominacją brązów i czerwieni. Pokazuje szeroki wachlarz możliwości plastycznych i technologicznych Bolesława Książka.
16. Tarnów, dom dra Książka, ul. Chopina 16
Okazała, modernistyczna willa na rogu Starowolskiego – Chopina, doskonale wkomponowana została w zabudowę z początku XX wieku. Jest połączeniem domu i pracowni rentgenowskiej. Od czasu zakończenia budowy w 1977 roku, nie uległa zasadniczej zmianie. Piętrowy budynek, z parterem na słupach i rampą prowadzącą do garażu, mógłby stanąć w każdym miejscu w Polsce i na świecie. Dom, zaprojektowany przez Wojciecha Pietrzyka, to jednorodne stylistycznie, autorskie dzieło, od bryły, wnętrza, po otoczenie z grodem. Od strony wschodniej, na elewacji umieszczono dwie kwadratowe mozaiki, które przechodzą do wnętrza w obramieniach okiennych pokoju dziennego. Trzecia, podobna kompozycja – wmontowana w mur ogrodzenia, zdobi ścianę zamykającą posesję. Mozaiki wykonane zostały w Przegorzałach pod Krakowem, w pracowni Heleny i Romana Husarskich, autorów tarnowskiej Piety w kościele pw. św. Józefa. Poszczególne mozaiki nieznacznie różnią się od siebie. Do ich powstania wykorzystano materiał ceramiczny i szklany. Biały, kulisty kształt, otoczony czernią, skontrastowano z czerwonym tłem kompozycji. Dekoracja elewacji stanowi kontynuację falistych form pojawiających się na posadzkach domu.
17. Tarnów, DPS, Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo, ul. Robotnicza 4, mozaika na elewacji
Z dala od głównej drogi, na tyłach dworca PKP, znajduje się Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez siostry Szarytki. W 1935 roku, w tej najuboższej dzielnicy miasta – nazywanej Hutą, wmurowano kamień węgielny pod budowę ochronki, której celem była opieka nad dziećmi i nauka zawodu. Budowa Domu Ubogich im. św. Ludwiki de Marillac trwała dwa lata. Autorem projektu był T. Stapf. Pomimo późniejszych wielokrotnych remontów i adaptacji do wzrastającej liczby podopiecznych, obiekt zachował swoje pierwotne przeznaczenie. W sierpniu 1975 roku rozpoczęto remont kaplicy, usytuowanej na pierwszym piętrze. Wówczas zlikwidowano duże okno od wschodu – na ścianie za ołtarzem i wykuto dwa boczne. W ten sposób uzyskano powierzchnię pod mozaikę ceramiczną w kształcie tonda, widoczną na elewacji. Mozaika powstała na początku lat 80. XX wieku. Jej autorem jest łysogórski artysta – ceramik – Jerzy Sacha. Przedstawia podobiznę św. Ludwiki, prowadzącej za rękę swoją podopieczną. Postacie ukazane pośród wielobarwnych kwiatów, urzekają świeżością zastosowanych powłok ceramicznych. W 1960 roku papież Jan XXIII ogłosił Ludwika de Marillac świętą oraz patronką dzieł opieki socjalnej.
18. Tarnów, kościół, par. Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Lwowska 102, mozaika na elewacji, Anatol i Bogdana Drwalowie
Przy ulicy Lwowskiej, po lewej stronie ulicy Granicznej – leżącej wówczas na granicy Tarnowa, w latach 1935-1939 rozpoczęto wznoszenie dwuwieżowego kościoła. Autorem tego nowoczesnego, modernistycznego projektu był Konstanty Jakimowicz. Prace budowlane przerwały działania wojenne. Podjęto je ponownie w 1947 roku. Nad wejściem głównym, pomiędzy wieżami, nad podcieniem, umieszczono okazałą kompozycję figuralną wykonaną w technice mozaiki. Jej autorami są tarnowscy plastycy Bogdana i Anatol Drwalowie. Na tle barwnej powierzchni ściany umieszczono przedstawienie Jezusa Chrystusa – Dobrego Pasterza – pośród owiec. Statyczna postać z rozpostartymi rękami, ubrana w długą, prostą szatę, w nimbie świętości na głowie, stoi na łące pośród pasących się owiec – symbolizujących wiernych Kościoła. Wysoka na sześć metrów plastyczna sylwetka, została wykonana z cementu. Biała figura Chrystusa i jasne owce (wykonane z kamienia szydłowieckiego), widoczne są z daleka na tle ściany – łąki, utrzymanej w tonacji ciemnych zieleni, brązów i szarości. Dodatkowy efekt światłocieniowy uzyskano dzięki zestawieniu gładkiego betonu i nieregularnych, chropowatych brył szklanych.
19. Tarnów, kościół, par. św. Stanisława Kostki, ul. Pszenna 3, przy Sacre Coeur, mozaika w prezbiterium, N. Hiszpańska-Neumann, 1973-1974
Początki parafii związane są z kaplicą klasztorną, która powstała w tym miejscu w związku ze sprowadzeniem w 1901 roku do Zbylitowskiej Góry, koło Tarnowa, Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Serca Jezusa Sacrè Coeur. Obecny kościół został odbudowany po I wojnie, w miejsce wcześniejszego, zniszczonego w czasie działań wojennych. W 1948 roku, po zamknięciu szkoły prowadzonej przez Siostry zakonne, okazały obiekt udostępniono wiernym. W latach 1972-1975 przeprowadzono gruntowy remont, w wyniku którego do wnętrza kościoła wprowadzono nowe dekoracje ścienne: monumentalną mozaikę w absydzie za ołtarzem głównym i malowane na białym tynku – w prezbiterium – stacje Drogi Krzyżowej. Mozaika przedstawiająca wizerunek Najświętszego Serca Jezusa została wykonana przy użyciu kawałków barwnego szkła i elementów ceramicznych. Wrażenie dynamiki i ruchu uzyskano dzięki zestawieniu drobnych, barwnych elementów mozaiki i krzywizny ceglanej absydy. W 1974 roku zrealizowano stacje Drogi Krzyżowej. Ekspresyjny, schematyczny i uproszczony rysunek postaci wskazuje na doskonały warsztat grafika, którym posługiwała się Maria Hiszpańska-Neumann, autorka wystroju całego wnętrza kościoła.
20. Wojnicz, kino „Wawel”, Rynek 13, kompozycja w poczekalni, Witold Skulicz, 1970
Kino „Wawel” mieści się w budynku dawnego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” przy wojnickim rynku. Otwarte zostało pod koniec lat 40. XX wieku, a w 1970 roku przeprowadzono jego remont. W latach 60. i 70. remontowano wiele starych kin. Zwiększano komfort widzów, poprawiano akustykę i widoczność, dużą wagę przywiązywano także do estetyki zarówno samej sali kinowej, jak i poprzedzającego ją holu. Kino w Wojniczu to dobry przykład tych tendencji, bowiem podczas przeprowadzonego remontu ściana holu została pokryta dużą i efektowną kompozycją ceramiczną zaprojektowaną przez Witolda Skulicza i wykonaną w Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze. Warto zwrócić uwagę na ceramiczne płyty, które mają zarówno intensywną kolorystykę, jak i bogatą fakturę, zdobi je wysoki relief, elementy ryte i wyciskane oraz niewielkie nakładki. Wszystko to sprawia, że ściana w kinie „Wawel” należy do najpiękniejszych w Małopolsce.
21. Wojnicz, klub „Olimpia”, mozaika na elewacji, 1977
Ludowy Klub Sportowy „Olimpia” w Wojniczu został założony w 1947 roku, a 30 lat później, obok stadionu, wzniesiono budynek klubowy, w którym znalazły się szatnie, świetlica oraz pomieszczenia biurowe. Na bocznej ścianie budynku umieszczono dwie kompozycje mozaikowe utworzone ze stłuczki ceramicznej pochodzącej ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze. Przyglądając się bliżej, bez trudu dostrzeżemy niewielkie fragmenty charakterystycznych, łysogórskich naczyń, dzięki którym dekoracje mają ciepłą kolorystykę w gamie ugrów, pomarańczu i zieleni. Większą mozaikę wyróżniają napis: OLIMPIA WOJNICZ oraz umieszczone pośrodku godło LZS; z kolei w mozaikę po prawej stronie wkomponowano schematyczne postacie piłkarzy. Dekoracja klubu „Olimpia” to przykład, jak stosunkowo niewielkimi środkami można stworzyć kompozycję ceramiczną, która przyciągnie wzrok i wyróżni skromny budynek.
22. Dębno, Urząd Gminy, kompozycja w sali posiedzeń, Jerzy Sacha, koniec lat 80. XX w.
W sali narad Urzędu Gminy w Dębnie znajduje się jedna z najmłodszych kompozycji ceramicznych wykonanych z łysogórskich płyt okładzinowych. Budynek wzniesiony został w 2. połowie lat 80. XX wieku, pod koniec prac krótszą ścianę sali narad pokryła duża kompozycja autorstwa Jerzego Sachy. Artysta umieścił pośrodku drzewo o potężnym pniu i gałęziach rozchodzących się na boki, a pomiędzy nimi słońce z białym Orłem w czerwonym medalionie. W dolne części ściany, niemal jak w komiksie, rozgrywają się różne scenki i pojawiają się motywy związane z gminą: powóz zmierza ku zamkowi w Dębnie, drogowskaz kieruje do Łysej Góry, do tego wzgórza, domki, drzewa, charakterystyczne zabudowania „Kamionki”… Nad wszystkim góruje duży napis: GMINA DĘBNO. Jerzy Sacha związany był z łysogórską „Kamionką” przez kilkadziesiąt lat, był autorem ceramiki dekoracyjnej i użytkowej, rzeźb, a także realizacji architektonicznych.
23. Jastew, kaplica p.w. Najświętszego Serca Jezusowego, Władysław Flis, rzeźby i płaskorzeźby ceramiczne we wnętrzu, 1991
Administracyjne kaplica podlega parafii św. Małgorzaty w Dębnie i jest niewielkim, piętrowym obiektem dostosowanym do potrzeb lokalnej społeczności (110 domów). Pełni zarówno funkcje sakralne jak i domu katechetycznego (na parterze). Jej budowa trwała zaledwie rok i zakończona została w 1986 roku. Na piętro prowadzą obszerne schody. Przy wejściu do Kaplicy – na ścianie, znajduje się ceramiczna, wielobarwna mozaika, przedstawiająca scenę Ukrzyżowania. Jasne wnętrze urzeka swą prostotą i skromnym wyposażeniem. Jednorodne stylistycznie elementy ceramiczne zostały zaprojektowane i wykonane przez Julię i Władysława Flisów w 1991 roku. Zarówno prostokątne płaskorzeźbione stacje Drogi Krzyżowej, jak i pozostała monumentalna ceramika na ścianie ołtarzowej i w ołtarzu bocznym, przedstawiająca Matkę Boską Nieustającej Pomocy, zostały wykonane z surowej, nieszkliwionej i nie glazurowanej gliny. Nad ołtarzem góruje centralna postać Chrystusa z koroną cierniową na sercu. Po jego bokach znalazły miejsce postacie patronów Polski: świętych Stanisława i Wojciecha. Starannie wykonane kompozycje ceramiczne nasuwają skojarzenia z gładką drewnianą powierzchnią. Naturalne brązy ocieplają wnętrze kaplicy.
24. Brzesko, Bank Spółdzielczy, ul. Kościuszki, kompozycja w sali banku, 1971
W niepozornej kamienicy przy ulicy Kościuszki znajduje się kolejna ściana wykonana z płyt okładzinowych pochodzących ze Spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze. W 1904 roku budynek zakupiło Brzeskie Towarzystwo Zaliczkowe, jednak kolejne remonty zmieniły jego charakter, a fasada utraciła secesyjne ozdoby. Do dużego remontu doszło także w 1971 roku i to zapewne wówczas zadecydowano o ozdobieniu sali banku kompozycją ceramiczną. Niestety nie wiemy kto ją zaprojektował. Dekoracja pokrywa całą krótszą ścianę wnętrza, na liliowo-fioletowym tle umieszczone zostały duże, mocno wystające i dynamicznie poprowadzone żółte formy. Obecnie, po kolejnym przekształceniu wnętrza, przed ścianą ustawiono stanowiska obsługi, które w znacznym stopniu zasłaniają kompozycję, jednak należy podkreślić, że jest ona zadbana i bardzo dobrze zachowana, ożywiając jasne wnętrze i stanowiąc ciekawy element dekoracyjny.
25. Łysa Góra, budynek szkoły (d. Szk. Ceramiczna), lamperie w korytarzach, 1952. Liczne prace uczniowskie z lat 70. i 80. XX w.
Wznoszący się na wzgórzu, potężny budynek szkoły góruje nad Łysą Górą i na wszystkich przyjeżdżających do tej miejscowości po raz pierwszy robi duże wrażenie. Uczniowie pojawili się w nim w 1953 roku (szkoła zawodowa działała już od 1947 roku), choć wciąż trwały prace budowlane i wykończeniowe. W 1964 roku uruchomione zostało Technikum Ceramiczne. Ryzality wejściowe wyłożono w tym czasie płytami ceramicznymi, ceramiczne akcenty znajdowały się jednak już wcześniej we wnętrzu budynku, bowiem korytarze szkoły pokryła barwna lamperia z kwadratowych płytek ceramicznych o malowanych rożkiem dekoracjach. To płytki, które pozostały po ceramice wykonanej w „Kamionce” w 1952 roku dla lokali warszawskiego MDM-u. Z biegiem lat przybywało dekoracji ceramicznych – w wielu miejscach szkoły można natrafić na rozmaite prace uczniowskie, np. mozaiki i kompozycje z płyt, jak ta, która ujmuje wejście do obecnej kaplicy.
26. Łysa Góra, internat, prace uczniowskie na elewacjach i we wnętrzu, głównie lata 80. XX w.
Łysogórska szkoła przyciągała nie tylko uczniów z najbliższej okolicy, w 1965 roku oddano więc do użytku internat dla uczniów zamiejscowych. Wzniesiono nowoczesny budynek złożony z kilku połączonych ze sobą pawilonów. Oprócz pokoi znajdowały się w nim oczywiście rozmaite pomieszczenia służące nauce i wypoczynkowi, stołówka, zaplecze gospodarcze. Uczniowie klas ceramicznych sukcesywnie ozdabiali wnętrza internatu swymi pracami: mozaikami, kompozycjami z płyt okładzinowych, płaskorzeźbami czy kratami wypełnionymi mozaikowymi płytkami. Dekoracje ceramiczne możemy jednak zobaczyć także na zewnątrz budynku – wcześniejsze są te zdobiące budynek parterowy: koncentryczna kompozycja na ścianie oraz płyciny przy oknach. Z kolei elewację budynku piętrowego już w latach 80. XX wieku pokryto – wykonaną wcześniej – okładziną przedstawiającą uproszczone i mocno stylizowane postacie w mocnej gamie barw.
27. Łysa Góra, poczta, fryzy we wnętrzu, 1962
Ceramiczne dekoracje kryją się w wielu budynkach na terenie Łysej Góry. Nie inaczej jest w przypadku niewielkiego budyneczku poczty, który wzniesiony został w czynie społecznym w 1949 roku. Kilkanaście lat później jego wnętrze ozdobiła ceramika – na ścianie naprzeciw wejścia do lokalu pocztowego umieszczono fryz z płyt i płytek o różnych rozmiarach, kolejne płyty wprawiono w kratę, a ladę wyłożono skromną, stonowaną kolorystycznie mozaiką. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na kwadratowe płyty w gamie szafiru, z barwnymi akcentami – podobne możemy odnaleźć na fasadzie budynku administracyjnego. Jeszcze później płytami ceramicznymi pokryto także ścianę w sieni budynku. Dzięki tym dekoracjom „skromny lokal pocztowy przybrał charakter nowoczesny i niepospolity”, pisał Franciszek Mleczko – działacz ludowy i społeczny, poseł na Sejm, oraz główny inicjator założenia Spółdzielni „Kamionka” i wieloletni dyrektor szkoły.
28. Łysa Góra, budynek OSP, napis na elewacji, 1961
Ochotnicza Straż Pożarna w Łysej Górze została założona już w 1911 roku, a w 1961 roku strażacy otrzymali nową remizę. Wyróżnia ją długi fryz z płyt ceramicznych przytwierdzonych do ściany fasady. Rdzawy w kolorze, informuje dużymi, czarnymi literami co mieści się w budynku. Napis wykonany został w 1961 roku, należy więc do najwcześniejszych realizacji wykorzystujących płyty okładzinowe. Wykonywane z mieszanki gliny czerwonej i szamotowej, były ręcznie rzeźbione i szkliwione, a do ich wypalania służył tzw. piec tunelowy. Płyty – początkowo traktowane jako ceramiczny eksperyment – zwróciły uwagę artystów, architektów i decydentów, i wkrótce zaczęły być wykorzystywane na dużą skalę do ozdoby różnych budynków na terenie całej Polski. Pokrywano nimi całe ściany, tworzono z nich też mniejsze dekoracje i obrazy. Przyniosły łysogórskiej „Kamionce” zasłużoną sławę.
29. Łysa Góra, Ośrodek Zdrowia, wąż Eskulapa i napis na elewacji, 1967
Spółdzielczy Ośrodek Zdrowia w Łysej Górze został otwarty w 1967 roku i – zgodnie z miejscową tradycją – oczywiście otrzymał ceramiczne dekoracje. Nie wszystkie dotrwały do dziś (nie ma już, na przykład ceramicznych lamperii w korytarzu), ale wciąż na szczycie fasady widnieją kielich i wąż Eskulapa oraz napis mówiący o tym, co mieści się w budynku. Z kolei w prostą balustradę schodów prowadzących do ośrodka wprawione zostały niewielkie płytki ceramiczne, a w poczekalni widnieje ceramiczna tablica fundacyjna mówiąca o wzniesieniu budynku ośrodka przy udziale mieszkańców, oraz oddaniu go do użytku „na pożytek obywateli w dniu 19. 11. 1967.” Kompozycja zdobiąca fasadę to interesujący przykład wykorzystania płyt okładzinowych. Najczęściej pokrywano nimi całe ściany, lecz także tworzono z nich rozmaite akcenty dekoracyjne oraz szyldy i napisy – trwałe i wyraźnie odcinające się od tła ściany.
30. Łysa Góra, budynek administracyjno-socjalny Spółdzielni „Kamionka”, mozaika z przykładów ceramiki łysogórskiej na fasadzie oraz kompozycja abstrakcyjna Bolesława Książka na ścianie bocznej, 1962
Zewnętrzne ściany budynku administracyjnego Spółdzielni, w którym znajdowały się pomieszczenia biurowe i socjalne, a wśród nich świetlica ze sceną, dekorują aż dwie kompozycje ceramiczne. Ceramika zdobi też jego wnętrza. Dwupiętrową elewację ryzalitu wyłożono przykładami ceramiki produkowanej w „Kamionce”: płytami i płytkami, talerzami, dzbankami, wazonami… „Ta jedyna w swoim rodzaju elewacja jest jak gdyby wizytówką Łysej Góry – zakładu, który ma charakter fabryki, a równocześnie ośrodka artystycznego” – opisywano w prasie budynek, który „nie ma podobnego sobie”. Upływ czasu i warunki atmosferyczne niestety spowodowały uszkodzenia naczyń wmontowanych w fasadę. Z kolei na ścianie bocznej umieszczona została bardzo piękna, malarska kompozycja Bolesława Książka, który wykorzystując płyty okładzinowe, wykonał dekorację abstrakcyjną o płynnych formach i chłodnej gamie barw. Obie realizacje powstały w 1962 roku.
31. Łysa Góra, budynek fabryki, kompozycja na ścianie piecowni, Bolesław Książek, 1968 (?)
Wjeżdżając do Łysej Góry od strony Sufczyna od razu zwraca naszą uwagę duży, nowoczesny gmach ze spadzistym dachem po lewej stronie drogi. Obok wznosi się długi, niski budynek o ścianie pokrytej efektowną, choć nieco już zniszczoną, kompozycją ceramiczną. To budynki dawnej Spółdzielni „Kamionka”, która została założona w 1947 roku, a jesienią roku 1951 rozpoczęto w niej wyrób tzw. ceramiki artystyczno-ludowej. Z kolei od 1960 roku wykonywano w Łysej Górze ceramikę architektoniczną, czyli znane nam już płyty okładzinowe. Autorem dekoracji na budynku danej piecowni był Bolesław Książek, kierownik artystyczny Spółdzielni, jeden z najbardziej cenionych polskich ceramików. Istnieje zdjęcie przedstawiające artystę rzeźbiącego swą kompozycję wykonane najprawdopodobniej w 1968 roku. Książek potraktował ścianę zarówno malarsko, jak i rzeźbiarsko, charakteryzuje się więc ona piękną kolorystyką i bogactwem faktury.
32. Łoniowa, budynek OSP, mozaika w holu na piętrze, praca dyplomowa dwóch uczennic ze szkoły w Łysej Górze, 1987
W Łoniowej znajduje się kolejna remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, do ozdoby której – zgodnie z miejscową tradycją – wykorzystano dekoracje ceramiczne. Sam budynek pełni ważne funkcje społeczne i kulturalne: działają w nim, między innymi Zespół Pieśni i Tańca „Łoniowiacy” oraz Koło Gospodyń Wiejskich. W budynku znajduje się duża sala ze sceną, której podest wyłożono fryzem z płyt ceramicznych o stonowanej gamie barw i płaskorzeźbionej dekoracji. Z kolei na ścianie holu przed aulą można zobaczyć barwną mozaikę ceramiczną przedstawiającą cztery pary w strojach krakowskich, w tanecznych pozach, a w ich tle budynek remizy w Łoniowej w otoczeniu wzgórz. Ten barwny, dekoracyjny obraz skomponowany z niewielkich płytek ceramicznych, nawiązujący tematyką do miejsca, które ozdabia, to praca dyplomowa dwóch uczennic szkoły ceramicznej w Łysej Górze, wykonana w 1987 roku.
33. Nowy Wiśnicz, Liceum Plastyczne, liczne prace uczniowskie wmurowane na zewnątrz i wewnątrz budynku oraz na budynkach warsztatów, sali gimnastycznej
Przy wjeździe do Nowego Wiśnicza od północy, na zakręcie, po lewej stronie drogi, zwraca uwagę potężny ceglany gmach. To wzniesiony przed I wojną światową budynek Sądu Grodzkiego, w którym od 1950 roku mieści się Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych. Od początku złożenia szkoły w 1947 roku istniały w niej klasy mające profil ceramiczny. Warto zwrócić uwagę nie tylko na sylwetę liceum, lecz także na bogactwo ceramicznych dekoracji wprawionych w jego mury, oraz w mury otaczających budynków. To prace dyplomowe, ćwiczenia, próbki rozmaitych technik. Zdobią one zarówno wnętrza, jak i zewnętrzne mury liceum, połączonego z nim internatu, sali gimnastycznej, czy warsztatów umieszczonych w budynku dawnego aresztu śledczego. Ceglane ściany z kamiennymi detalami, zielona trawa oraz feeria ceramicznych barw… Dzięki takiemu wykorzystaniu uczniowskich prac całe szkolne założenie jest wyjątkowo malownicze.
34. Nowy Wiśnicz, Bank Spółdzielczy Rzemiosła, Rynek 23, prace uczniowskie, 1975
Bank Spółdzielczy Rzemiosła to kolejny budynek położony przy wiśnickim rynku, który ozdobiony został pracami ceramicznymi. W tym wzniesionym w 1. połowie lat 70. XX wieku budynku jest ich naprawdę dużo! Dekoracje banku były pierwszymi pracami licealistów mającymi ozdobić wnętrza o publicznym charakterze, młodzież zabrała się więc do tej pracy z ogromnym zapałem i entuzjazmem, poświęcając na nią także swój wolny czas. W efekcie powstały niezwykle oryginalne i jedyne w swoim rodzaju wnętrza. Ozdabiają je fryzy, płaskorzeźby i mozaiki, ciekawie wygląda także okrągła, ażurowa krata z metalu z wprawionymi elementami ceramicznymi. Jedną ze ścian holu pokrywa efektowna kompozycja utworzona z płaskorzeźb z ptakami i motywami geometrycznymi. Większość dekoracji ma mocne barwy i sprawia, że bankowe wnętrza są pełne ciepła i uroku.
35. Nowy Wiśnicz, dom towarowy, Rynek 10, prace uczniowskie, 2 połowa lat 80. XX w.
Spacerując po malowniczym Rynku Nowego Wiśnicza bez trudu dostrzeżemy kolejne dekoracje ceramiczne. To także prace autorstwa uczniów Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych, wykonywane od lat 70. aż po lata 90. XX wieku. Na rogu budynku, w którym mieści się dom towarowy, widnieje duża, płaskorzeźbiona postać Jana Kmity dzierżącego tarczę z herbem Szreniawa w lewej ręce, a spuszczony ostrzem w dół miecz w ręce prawej. Wewnątrz budynku, na jednej ze ścian zawieszono fryz ceramiczny przedstawiający nieistniejące już budynki Wiśnicza zniszczone podczas wielkiego pożaru z 1863 roku. Wygląd drewnianych budynków z charakterystycznymi podcieniami, które stały przy wiśnickim rynku znamy dzięki szkicom Jana Matejki. Artysta uwiecznił je tuż przed spaleniem. Fryz w budynku usytułowanym przy rynku, przypomina o utraconych zabudowaniach. Obie ceramiczne realizacje pochodzą z 2. połowy lat 80. XX wieku.
36. Nowy Wiśnicz, budynek poczty, Rynek 6. „Panorama Wiśnicza” na elewacji, 1995
Na tyłach wiśnickiego ratusza, pośrodku Rynku, wznosi się budynek poczty. Jedną z jego jasnych ścian ozdabia duża kompozycja przedstawiająca panoramę Nowego Wiśnicza, wykonana w 1995 roku z charakterystycznej, czerwonej gliny. Pośrodku umieszczono najbardziej znany zabytek Wiśnicza – słynny zamek wzniesiony w średniowieczu przez Kmitów i rozbudowany przez założyciela miasta, Stanisława Lubomirskiego w XVII wieku. Ponad nim, okolony ozdobnym kartuszem, widnieje herb Nowego Wiśnicza, nawiązujący do herbu Szreniawa bez Krzyża książąt Lubomirskich. Po bokach umieszczono kolejne znane budynki – ratusz i kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Jak napisano w księdze pamiątkowej wydanej z okazji jubileuszu 50-lecia Liceum: „Ta ceramiczna kompozycja sąsiaduje bezpośrednio z pomnikiem J. Matejki i dodaje uroku temu miejscu.”
37. Nowy Wiśnicz, budynek przedszkola, Rynek 33, kompozycja na ścianie
W prasie z połowy lat 70. XX wieku można odnaleźć wzmiankę, że kierownictwo przedszkola w Nowym Wiśniczu zwróciło się do uczniów Liceum Plastycznego z prośbą o pomoc „w plastycznym wystroju obiektu”. Wiśnickie przedszkole od 1973 roku zajmuje budynek usytuowany przy rynku, obok znajduje się niewielki ogródek, a ścianę boczną ozdabiają ceramiczne rybki. Wszystko to sprawia, że przedszkolny zaułek jest przyjemny i malowniczy. Młodzi plastycy z Wiśnicza ozdobili swymi pracami wiele budynków znajdujących bliższej i dalszej okolicy, tworzyli mozaiki i płaskorzeźby przeznaczone do osadzenia na ścianach, a także wolnostojące rzeźby, szczególnie ładnie wyglądające w otoczeniu zieleni. Ich ceramiczne dzieła wciąż można podziwiać w Bochni, Cerekwi czy Połomiu Dużym.
38. Grabno, kościół, par. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, Grabno 279, ściana ołtarzowa, J. Skąpski
Malowniczo położona pośród lasów i wzgórz wieś, swoją nazwę zawdzięcza licznym grabom. Tutaj, z dala od głównych dróg, w latach 1973-1976, został wybudowany niewielki kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Serca Najświętszej Maryi Panny. Roman Łomnicki nadal mu skromną, kubiczną formę. Jasna bryła świątyni niczym nie zapowiada bogatego, barwnego wystroju wnętrza. Prostą, kwadratową ścianę ołtarzową zajmuje rozbudowana, wielowątkowa kompozycja ceramiczna, zaprojektowana przez Jerzego Skąpskiego, wykonana przez Jerzego Sachę w warsztatach w Łysej Górze. W centralnym miejscu umieszczono przedstawienie Niepokalanego Serca Maryi, zestawione po bokach ze sceną Zwiastowania i Nawiedzenia św. Elżbiety oraz Ostatnią Wieczerzą. U góry znalazła miejsce Droga Krzyżowa i scena spotkania z Matką, Kalwaria – Golgota i Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów. Wątki tematyczne mają układ poziomy i rozpoczynają się u dołu przedstawieniem Adama i Ewy w raju. Ceramiczny wystrój wnętrza dopełniają stacje Drogi Krzyżowej i dwie wielopostaciowe sceny: Trzej Młodzieńcy na uczcie u Abrahama a z drugiej strony – Trzy Marie idące do Grobu Chrystusa. Całość utrzymana została w tonacji ugrów, brązów i błękitów.
39. Porąbka Uszewska, Kościół i Sanktuarium NMP z Lourdes, par. św. Andrzeja Ap.,Porąbka Uszewska 363, wystrój kościoła i grota
Neogotycki, ceglany kościół, wzniesiony w 1910-1918 roku, jest jedną z ważniejszych realizacji architekta, Jana Sas-Zubrzyckiego. Trzynawowa, pseudo halowa budowla z transeptem, posiada bogaty wystrój w postaci wielobarwnych mozaik ceramicznych. Już w kruchcie, przedstawiono Pana Jezusa i symbole Ewangelistów oraz Mojżesza w scenie 10 Przykazań. Na ścianach nawy głównej, na płycinach, przedstawiono Ewangelistów, świętych polskich i Drogę Krzyżową. Natomiast w trójbocznym prezbiterium znalazły się duże kompozycje z przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy i Świętej Rodziny. Pierwszy remont świątyni miał miejsce latach 1961-1965, a ponowny w okresie 1978-1980. Z tego czasu pochodzi mozaika z wizerunkiem św. Papieża Jana Pawła II.
W bezpośrednim sąsiedztwie, na wzniesieniu, w 1904 roku wybudowano i poświęcono replikę Groty NMP z Lourdes. Za głównym ołtarzem umieszczono płaskorzeźbioną scenę ceramiczną – Zmartwychwstanie. Po jej bokach scenę Zwiastowania, Modlitwę w Ogrojcu i Chrzest Jezusa. Wokół Groty ustawiono niewielkie kapliczki z prostokątnym tablicami z Tajemnicami Różańcowymi. Podobnie jak przedstawienia w Grocie – w 1994 roku zaprojektował je i wykonał Jerzy Sacha.
40. Łysa Góra, kościół, par. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, ceramika na zewnątrz i w środku kościoła, kilku autorów, 1983-1985
Kościół został wybudowany w latach 1920-1922, a w 1959 roku powstały monumentalne schody wraz z otoczeniem. Od tej pory, pod okiem proboszcza Czesława Janigi, prowadzono kolejne prace i remonty. W 1972 roku, w związku z jubileuszem 50-lecia kościoła parafialnego – odnowiono ściany i zamontowano, na frontonie kościoła, obraz ceramiczny Matki Boskiej Nieustającej Pomocy wykonany przez Stanisława Jakubowskiego. Projekty nowego, ceramicznego wystroju kościoła zostały zatwierdzone w 1982 roku. W tym samym czasie powstała mozaika – scena Ukrzyżowania – na ołtarzu polowym, na zewnątrz budowli – na ścianie prezbiterium oraz św. Stanisława biskupa i męczennika – przy wejściu do kościoła. Obie autorstwa Czesławy Paseli. Prace w samym kościele rozpoczęto w 1983 roku od realizacji rzeźb ceramicznych stacji Drogi Krzyżowej, kompozycji Serca Jezusa i scen z życia Św. Józefa – na ścianach prezbiterium. Ich autorami są: Maria i Jerzy Skąpscy z Krakowa, od strony ceramicznej – Jerzy Sacha z Łysej Góry. Dalsze prace tego samego zespołu, Ostatnia Wieczerza – na ścianie prezbiterium, zakończono w 1985 roku. Ceramiczną ramę, dla ikony Matki Bożej w ołtarzu głównym, zaprojektowała Maria Skąpska.
Pomysł i projekt: Witold Mierzejewski, Paweł Rybak, Marcin Pałach
Teksty: Barbara Bułdys, Bożena Kostuch
Zdjęcia: Wojciech Podleśny
Wykonanie aplikacji: Marketing Studio
Projekt zrealizowano przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego w ramach konkursu ofert z turystyki pn. „Małopolska Gościnna” w 2015 roku.