Wjeżdżających do Tarnowa ulicą Krakowską („traktem cesarskim”) witają wielkie zielone wrota, których prawe skrzydło stanowi las, porastający strome wzniesienie, a lewe skrzydło to park okalający zespół kościelno-klasztorny Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa (sióstr Sacré-Coeur). Zespół budynków wraz z parkiem powstał na początku XX w. na terenie zakupionym od hr. Stanisława Żaby, ostatniego właściciela wsi Zbylitowska Góra. Góra, bo tak brzmiała pierwotna nazwa miejscowości, od piastowskich czasów należała do rycerskiego rodu Zbylitowskich herbu Strzemię. Człon nazwy „Zbylitowska” pojawia się w dokumentach dopiero w 1581 r. Kolejni spadkobiercy władali wsią do roku 1945, kiedy to utracili majątek w wyniku reformy rolnej. Ostatnimi właścicielami byli Żabowie herbu Kościesza. Część wsi Zbylitowska Góra wraz z klasztorem została włączona w obręb Tarnowa i stanowi jego dzielnicę o tej samej nazwie.
Powstałe w 1800 r. w Paryżu zgromadzenie sióstr Sacré-Coeur dotarło na ziemie polskie w 1843 r., najpierw do Lwowa, a następnie tworzyło kolejne placówki w innych miejscowościach. Obecnie na świecie istnieje ponad 500 domów tego zgromadzenia, z czego 10 w Polsce. Dom Generalny ma siedzibę w Rzymie, a polski Dom Prowincjonalny znajduje się w Warszawie. Do powstania klasztoru w Zbylitowskiej Górze przyczyniło się skasowanie klasztoru w Lyonie i zaproszenie sióstr do Tarnowa przez ówczesnego biskupa tarnowskiego. Zaprojektowany przez znanego tarnowskiego inżyniera, Janusza Rypuszyńskiego, obiekt zbudowany został przez jego firmę w latach 1902-10. Składa się z trzech połączonych ze sobą części: budynku frontowego w stylu modernistycznym, neoromańskiej kaplicy-oratorium oraz związanego z nią zachodniego skrzydła mieszkalnego. Po II wojnie światowej siostrom pozostawiono jedynie część budynku, w której prowadzą przedszkole i internat. Resztę zajmuje Zespół Szkół Agrotechnicznych i Samochodowych (dawniej Technikum Mechanizacji Rolnictwa). Wielka kaplica od 1980 r. pełni rolę kościoła parafialnego p.w. św. Stanisława Kostki. Dzwonnicę z 3 dzwonami, stojącą po północnej stronie kościoła, zbudowano w 1994 r. i gęsto obsadzono świerkami. W tym też roku powstała kapliczka nad stawkiem w lesie Soślina, która zastąpiła małą kapliczkę wiszącą na starej sośnie.
Przyklasztorny park o pow. 3,8 ha przylega do zabudowań z dwóch stron – wschodniej i południowej. Wschodnie skrzydło parku tworzy jednogatunkowe i jednowiekowe zadrzewienie kasztanowców, posadzonych w regularnej siatce kwadratów. Drzewostan południowej części parku jest zdecydowanie bardziej urozmaicony gatunkowo i wiekowo. Najstarsze, ponad stuletnie drzewa porastają zewnętrzne partie parku, a środek wypełniają znacznie młodsze nasadzenia. Na fotografiach z początku XX w. widać kępy zadrzewień otaczających trawiastą polanę, na której pasą się zwierzęta gospodarskie. Z pierwszych nasadzeń z pewnością pochodzą przysadziste dęby od strony ul. Krakowskiej, lipowa alejka biegnąca w kierunku Tarnowa oraz ukrywająca w swym wnętrzu sztuczną grotę kępa żywotników i innych egzotycznych drzew. Grotę z kamieni przywiezionych z Czech wykonali czescy budowlańcy, biorący udział we wznoszeniu klasztoru. Warto przejść się po parku z przewodnikiem do oznaczania drzew i spróbować rozpoznać gatunki sprowadzonych tu z różnych stron świata okazów, jak np. pochodzącą z Ameryki Północnej trójiglicznię, wytwarzającą prawie półmetrowe strąki z nasionami i niesamowicie wyglądające ciernie wprost na pniu. W 1987 r. zarządzeniem Wojewody Tarnowskiego park został uznany za powierzchniowy pomnik przyrody.
Tym samym aktem ustanowiono drugi pomnik przyrody w tej dzielnicy: piękną aleję jaworową wzdłuż ul. Pszennej. Posadzone równocześnie z parkiem drzewa osiągają dziś średnicę ponad 1 m. Na długości 400 m rośnie 88 drzew, w większości klonów jaworów. Spacerując aleją można dojść do lasu Soślina, zwanego też Sośniną, choć w składzie gatunkowym drzewostanu przeważają buki i dęby, a sosny występują sporadycznie. Las ten charakteryzuje się ciekawą mozaiką różnorodnych siedlisk. Znajdziemy tu dąbrowę, litą buczynę czy podmokłą olszynę, która wraz z sąsiednimi łąkami często jest podtapiana. W latach 70. XX w. wykonano alejki, ławki, oświetlenie i plac zabaw nadając Soślinie charakter parkowy, lecz trzeba wiedzieć, że jest to las, w którym prowadzi się planową gospodarkę leśną. Soślina i Modrzewina (opisana na wstępie jako prawe skrzydło zielonych „wrót”) są lasami państwowymi zarządzanymi przez Nadleśnictwo Gromnik i stanowią jego oddziały, odpowiednio Nr 7 o pow. 21,25 ha i Nr 8 o pow. 15,30 ha. Nazwa Modrzewina również nie pokrywa się z obecnym składem gatunkowym drzewostanu, w którym dominują olchy i brzozy w wieku ponad 60 lat.
Po zachodniej stronie klasztoru znajdowały się szklarnie i ogród, w których siostry wraz z wychowankami uprawiały warzywa i kwiaty na potrzeby własne, jak i na sprzedaż. To małe, sprawnie prowadzone gospodarstwo przetrwało zawieruchy dwóch wojen, jednak nie oparło się przemianom ekonomicznym i ostatecznie przestało istnieć w latach 90. XX wieku.
Podziwiając zieleń tej okolicy, warto zainteresować się cmentarzami, które zgodnie z polskim ustawodawstwem należy utrzymywać jako tereny zielone o założeniu parkowym. Jest ich w tym rejonie aż trzy. Największy jest cmentarz komunalny w Mościcach, o powierzchni 8,8 ha, założony w 1941 r. W najstarszej części cmentarza zwracają uwagę swymi rozmiarami i regularnością pokroju żywotniki zachodnie (tuje), tworzące szpalery wzdłuż alejek. U zbiegu ulic Krakowskiej i Mokrej znajduje się cmentarz wojenny nr 199 z okresu I wojny światowej. Zbudowany został jesienią 1915 r. przez Austriaków, choć pochowani są tu wyłącznie Rosjanie. W 2 pojedynczych i 27 zbiorowych mogiłach spoczywa ok. 100, w większości bezimiennych żołnierzy. Niemal stuletnie lipy tworzą nad grobami zielony baldachim. Zaniedbany przez wiele lat cmentarz doczekał się remontu staraniem Prezydenta Tarnowa, a od 2002 r. jest porządkowany przez członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Tarnowie. Niestety spokój tego miejsca zakłóca potwornie ruchliwa trasa E40 i znajdujący się opodal węzeł południowej obwodnicy miasta. Znacznie ciszej jest na położonym przy ul. Armii Krajowej małym cmentarzyku sióstr Sacré-Coeur. Powstał on równocześnie z klasztorem. Pierwotnie znajdował się z dala od zabudowań, jednak postępująca urbanizacja sprawiła, że został wchłonięty przez osiedle domków jednorodzinnych. Pomimo to otoczony gęstą zielenią cmentarzyk stanowi nadal swoistą oazę spokoju.
Osiedle Zbylitowska Góra wyróżnia się dużą ilością terenów zielonych. Oprócz już opisanych znajduje się tutaj Rodzinny Ogród Działkowy „Kalinka” przy ul. Mokrej oraz mnóstwo coraz ciekawiej aranżowanych ogródków przydomowych.
Miejmy nadzieję, że kolejne inwestycje, jak np. planowany łącznik autostrady z obwodnicą miasta nie zakłócą nadmiernie harmonii krajobrazu tej dzielnicy i będzie ona nadal „zielonymi płucami” Tarnowa.
tekst: Gmina Miasta Tarnowa