Las miejski „Góra Świętego Marcina” (od kwietnia 2003 roku jako Park na Górze św. Marcina a od maja 2018 roku jako „Park Niepodległości Miasta Tarnowa im. Romana Księcia Sanguszki powstańca 1831 roku – Sybiraka”), rosnący w południowej części Tarnowa, obejmuje północne stoki najwyższego wzniesienia w okolicy, o kulminacji 384 m npm. Powierzchnia lasu wynosi 38,56 ha, z czego część leśna zajmuje 30,23 ha, a drogi, zabudowania, ruiny zamku i inna zieleń 8,33 ha. Droga leśna biegnąca środkiem lasu ze wschodu na zachód oddziela wyraźnie stromą część południową od mniej pochyłej części północnej.
Góra św. Marcina leży w zlewni rzeki Białej Tarnowskiej. Podłoże geologiczne budują tu kredowe utwory fliszowe, przede wszystkim drobnoziarniste piaskowce wapniste z przewarstwieniami łupków. Sprzyja to wytworzeniu zasobnych leśnych gleb brunatnych, których miąższość przekracza zwykle 1 m, a warstwa próchniczna dochodzi do kilkunastu centymetrów. Na skutek dobrze przebiegających procesów humifikacji warstwa ściółki jest niewielka.
Wykształcone siedlisko – las wyżynny – jest bardzo żyzne, o czym świadczą wymagające gatunki drzew lasotwórczych, jak dąb (37% powierzchni), buk (29%) i jesion (24%). Gatunkami domieszkowymi w drzewostanie są: jawor, jodła, modrzew, sosna, lipa, wiąz, klon, olsza i brzoza. Warstwa zielna ma wyraźny aspekt wiosenny, to znaczy rozwija się bujnie dopóki na drzewach nie pojawią się liście. Później rośliny szybko przekwitają, wydają owoce i już w lecie tracą części nadziemne. Skład gatunkowy tego lasu charakteryzuje się wysokim stopniem naturalności i wskazuje, że jest to buczyna karpacka – pozostałość dawnych puszcz porastających Karpaty. Na stoku Góry św. Marcina, zwanej potocznie „Marcinką”, wyznaczono trasę turystyczną „Szlak borsuka” – prowadzącą przez najpiękniejsze fragmenty starodrzewu buczyny karpackiej.
Z uwagi na wiek drzewostanu, nie był on użytkowany rębnie w okresie powojennym. Prowadzi się jedynie cięcia pielęgnacyjne i sanitarne. Wiek najstarszych drzew wynosi 100-120 lat, a wiek rębności dla występujących tu gatunków określono na 140 lat. Drzewostan przerzedzony podsadza się młodymi drzewami gatunków domieszkowych. Planowanego zalesienia terenu poniżej ruin zamku nie zrealizowano, aby nie doprowadzić do przysłonięcia drzewami zabytku.
Las na Górze św. Marcina był prywatną własnością Książąt Sanguszków. W 1944r. upaństwowiony, wszedł w posiadanie Lasów Państwowych, następnie w 1963r. został przejęty przez Miejską Radę Narodową w Tarnowie i do dziś, jako las komunalny, znajduje się we władaniu samorządu Tarnowa. Rozgraniczenia i pomiaru lasu dokonano w 1955r. Na krańcach ustawiono znaki graniczne, z których niewiele zachowało się do dzisiejszych czasów. Pomimo to przebieg granic jest wyraźny, gdyż w większości są to granice rolno-leśne.
Położony w bliskiej odległości od centrum miasta las na „Marcince” spełnia przede wszystkim funkcje rekreacyjne i krajobrazowe. Na jego atrakcyjność składają się: różnogatunkowy drzewostan urozmaicony bogatym podszytem i podrostem, liczne ścieżki i drogi leśne, obiekty sportowo-rekreacyjne i zabytkowe oraz znakomity punkt widokowy na cały Tarnów. Urozmaicona rzeźba terenu oraz gęsta sieć ścieżek i dróg zachęcają do spacerów pieszych lub rowerowych. To właśnie na Górze św. Marcina, zwanej przez kolarzy „Parkiem Rowerowym Marcinka”, od 1994r. corocznie są organizowane górskie wyścigi kolarskie „Puchar Tarnowa MTB”. Na terenie lasu znajduje się plac zabaw oraz restauracja, która wkrótce po przebudowie, 13 października 2004r. spłonęła, a następnie została odbudowana i rozbudowana. Obecnie mieści się tam restauracja wraz z hotelem.
Tereny rekreacyjne uzupełnia nieczynna już kręgielnia, a tuż poniżej lasu basen kąpielowy. Tajemnicze „spodki” w północnej części lasu to zbiorniki wodociągowe, które magazynują wodę w godzinach nocnych, a dostarczają ją do sieci w czasie zwiększonego zapotrzebowania. Na wzgórzu widnieją ruiny zamku wzniesionego przez komesa Spycymira Leliwitę w XIVw., a rozebranego w XVIIIw. przez księcia J.A. Sanguszkę. W południowej części lasu znaleziono relikty wczesnośredniowiecznego grodu z VIII-IXw. W pobliskiej Zawadzie na przełomie XI-XIIw. benedyktyni w podkrakowskiego Tyńca ufundowali niewielki kościółek, któremu za patrona nadali świętego Marcina. Zbudowanyna jego miejscu drewniany kościół z XVw. nosi do dziś to samo wezwanie, a od niego wywodzi się nazwa góry, na której stoi.
Wnętrze góry kryje złoża gazu ziemnego, eksploatowane otworami wiertniczymi, z których jeden można zobaczyć na południowym skraju lasu. Istnieje prawdopodobieństwo, że znajdują się tam także wody geotermalne, które mogłyby być wykorzystywane jako niekonwencjonalne źródło energii.
W przeszłości na północnym stoku „Marcinki” funkcjonował wyciąg narciarski, istniała nawet skocznia – być może wzrost popularności sportów zimowych przyczyni się do ich reaktywacji.
tekst i zdjęcia: www.tarnow.pl