18 kwietnia 1926 r. w Tarnowie zmarł Jan Szczepanik, zwany Polskim Edisonem

SZCZEPANIK Jan (13 VI 1872, Rudniki k. Mościsk – 18 IV 1926, Tarnów), wszechstronny wynalazca. Był nieślubnym synem Marianny, służącej lwowskiego lekarza, który najprawdopodobniej był jego ojcem. Początkowo mieszkał z matką, a później pod opieką ciotki Salomei u swoich dziadków, Stanisława i Katarzyny Szczepaników w Zręcinie (pow. krośnieński).

W 1875, gdy jego matka wyszła za mąż, Sz. na stałe przeszedł pod opiekę Salomei i jej męża, Kazimierza Gradowicza, i zamieszkał w ich domu w Krośnie. Uczęszczał do czteroletniej szkoły ludowej, a od 1885 uczył się w gimnazjum klasycznym w Jaśle. W 1888 przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim, które ukończył w 1892, uzyskując uprawnienia nauczyciela szkoły ludowej. Jako stypendysta rządowy został skierowany do pracy w szkołach w pow. krośnieńskim, najpierw w Potoku, a później w Lubatówce. Od 1895 uczył fizyki w szkole w Korczynie. W tamtym czasie rozpoczął swoją działalność wynalazczą, którą prowadził w siedzibie miejscowego Stow. Tkaczy. W 1896 porzucił zawód nauczyciela i wyjechał do Krakowa, gdzie znalazł pracę w sklepie prowadzonym przez stowarzyszenie z Korczyna. W tamtym okresie swoje próby wynalazcze prowadził w sklepie fotograficznym Ludwika Kleinberga, który zgodził się je finansować. Odtąd Kleinberg często figurował jako współautor na patentach przyznawanych Sz.

Do pierwszych wynalazków z tego okresu należy usprawnienie w działaniu maszyny Jacquarda. Sz. zastosował elektryczne sterowanie krosnem oraz papierowe karty programujące, które zamiast dziurek posiadały wzór naniesiony z substancji przewodzącej prąd elektryczny (np. metalizowany). W 1896 uzyskał przynajmniej trzy patenty na różne usprawnienia w konstrukcji tych maszyn oraz na metodę wyrobu kart, a w kolejnych latach Kleinberg i Sz. zastrzegali kolejne udoskonalenia w dziedzinie żakardowego tkania gobelinów i dywanów z wykorzystaniem wzorców wykonywanych metodą fotograficzną. Pozwalała ona znacznie skrócić czas powstawania tych wyrobów z tygodni do kilkudziesięciu minut. Technologię tę wdrożono w kilku zakładach produkcyjnych w Austrii, Niemczech, Belgii i Francji. Jedna fabryka działała również w Krakowie. Metodą tą wykonywano również niewielkie, ozdobne tkaniny jedwabne, nazywane powszechnie „szczepanikami”.

cały artykuł na Giganci nauki – infografiki historyczne: Jan Szczepanik – Historia z IPN – Instytut Pamięci Narodowej